Wejście w życie regulacji obligujących zakłady pracy do zapewnienia zleceniobiorcom i osobom świadczącym usługi minimalnej stawki godzinowej, nie zmieniło nic w zakresie realizacji potrąceń z wynagrodzeń przysługujących ww. osobom. W określonych okolicznościach wynagrodzenia, o których mowa powyżej, w 2017 r., podobnie jak w latach ubiegłych, podlegają potrąceniom na zasadach obowiązujących należności pracownicze.
O tym w jaki sposób dokonywać potrąceń z wynagrodzenia należnego w ramach umowy zlecenia, decyduje przede wszystkim jego charakter i częstotliwość wypłacania. Jeśli wynagrodzenie zleceniobiorcy można zaliczyć do świadczeń powtarzających się (wypłacanych cyklicznie), których celem jest zapewnienie utrzymania, wówczas przy egzekwowanie z niego określonych należności powinno następować zasadniczo według reguł zapisanych w przepisach Kodeksu pracy, za wyjątkiem art. 871 k.p. mówiącego o kwocie wolnej od potrąceń w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, gdyż ta regulacja odnosi się wyłącznie do pensji pracowniczej.
Niektórzy specjaliści uważają, że do zleceń można stosować także kwotę wolną od potrąceń obowiązującą pracowników, jednak pogląd ten należy uznać za kontrowersyjny i ryzykowny. W konkretnych okolicznościach zawsze zaleca się zleceniodawcy kontakt z organem egzekucyjnym roszczącym sobie prawo do świadczeń wypłacanych na podstawie umowy zlecenia, aby uzgodnić z nim zakres i reguły egzekucji. Wszakże to wspomniany organ, a nie pracodawca, decyduje o tym, czy można zastosować kodeksowe zasady ochrony wynagrodzenia ze zlecenia przed potrąceniami. Podmiot zatrudniający jest jedynie wykonawcą postanowienia egzekucyjnego.
Jak czytamy w odpowiedzi na interpelację nr 5695 w sprawie ochrony minimalnego wynagrodzenia z tytułu umów cywilnoprawnych, udzielonej 28 września 2016 r. przez podsekretarza stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości: „(…) Z treści art. 829 pkt 5 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (…) wynika, że u dłużnika pobierającego periodyczną stałą płacę nie podlegają egzekucji pieniądze w kwocie, która odpowiada niepodlegającej egzekucji części płacy za czas do najbliższego terminu wypłaty, a u dłużnika nieotrzymującego stałej płacy – pieniądze niezbędne dla niego i jego rodziny na utrzymanie przez dwa tygodnie. Natomiast przepis art. 833 § 2 k.p.c. przewiduje ochronę wierzytelności przysługującej dłużnikowi wobec podmiotu zatrudniającego go na podstawie umowy cywilnoprawnej. Z przepisu tego wynika, że przepisy Kodeksu pracy dotyczące ochrony wynagrodzenia za pracę stosuje się odpowiednio do wszystkich świadczeń powtarzających się, których celem jest zapewnienie utrzymania. Pojęcie „stała płaca” odnosi się nie tylko do wynagrodzenia pobieranego w ramach stosunku pracy, ale również do wynagrodzenia pobieranego na podstawie umowy cywilnoprawnej (np. umowy zlecenia albo umowy o świadczenie usług). Warunkiem jest to, aby płaca ta miała charakter periodyczny (powtarzający się). Świadczenia periodyczne to świadczenia wypłacane dłużnikowi okresowo, w powtarzających się odstępach czasu.
Przepisy dotyczące ograniczeń egzekucji stosuje się bez względu na wniosek dłużnika. Oznacza to, że komornik sądowy powinien ustalać z urzędu (samodzielnie) takie okoliczności jak rodzaj umowy, czas jej obowiązywania oraz charakter świadczeń przysługujących dłużnikowi z tytułu tej umowy. Strona (dłużnik) może też wystąpić z wnioskiem do komornika o umorzenie postępowania egzekucyjnego w zakresie dotyczącym wolnej od zajęcia części świadczenia. Czynności komornika podlegają zaś nadzorowi judykacyjnemu sądu. Czynności nadzorcze sądu mogą być natomiast zainicjowane z urzędu albo na skutek skargi na czynności komornika. (…)”.
Przykład
W dniu 23 stycznia 2017 r. spółka z o.o. otrzymała od komornika zajęcie wynagrodzenia swego zleceniobiorcy, z tytułu niespłaconego przez niego kredytu na kwotę ponad 10000 zł. Komornik zastrzegł w piśmie skierowanym do spółki, że jeśli wynagrodzenie ze zlecenia ma charakter periodyczny i służy utrzymaniu zatrudnionego, to należy stosować zasady dokonywania potrąceń wskazane w Kodeksie pracy.
Wspomniany zleceniobiorca jest zatrudniony na podstawie bezterminowej umowy zlecenia, gwarantującej co miesiąc wynagrodzenie na poziomie 1300 zł netto (wypłacane zawsze ostatniego roboczego dnia miesiąca, którego dotyczy), przy ilości godzin pracy w miesiącu nieprzekraczającej 100.
Wyliczenie kwoty styczniowego potrącenia powinno wyglądać w rozstrzyganym przypadku następująco:
– maksymalna dopuszczalna kwota potrącenia: 1300 zł x 50% = 650 zł;
– kwota wolna od potrąceń, tzw. minimum egzystencji wyznaczone na podstawie art. 829 pkt 5 Kodeksu postępowania cywilnego: [(1300 zł : 31) x 9 dni między 23 stycznia a więc dniem otrzymania pisma komorniczego a 31 stycznia będącym dniem wypłaty wynagrodzenia za styczeń] = 377,42 zł;
– faktyczna możliwa kwota potrącenia 1300 zł – 650 zł = 650 zł.
Kwota do wypłaty jest wyższa od kwoty wolnej od potrąceń, więc na rzecz komornika należy w styczniu przelać 650 zł.
